Şümünni
Fıkıh, tefsir, hadis âlimi. Ahmed bin Muhammed bin Muhammed bin Hasen bin Ali bin Yahya bin Muhammed bin Halef et-Temîmî’dir. Künyesi Ebü’l-Abbâs olup, lakabı Takıyyüddîn’dir. Şümünnî diye meşhur oldu. 801 (m. 1399) senesi Ramazân-ı Şerif ayı sonlarında İskenderiyye’de doğdu. 872 (m. 1468) senesi Zilhicce ayının onyedisinde, Kâhire’de vefât etti.
Şümünnî, babasıyla birlikte Kâhire’ye geldi. İbn-ül-Kevîk, Cemâlüddîn Hanbeli, Sadrüddtn Ebşîtî, Takıyyüddîn Zübeyrî el-Füyî, Veliyyüddîn Irâkî, Şihâbüddîn Tarînî, Halîl Kuteşî, Şümûsü Şâmî, İbn-ül-Baytâr, Zerâtîtî, Nûreddîn Enbârî ve başka âlimlerden ilim öğrendi. Bülkînî, Irakî, Heysemî, Cemâlüddîn Reşidi, Takıyüddîn Decvî, Cevheri, Halâvî, Bedrüddin Nesâbe, Nâsıruddîn bin Fürât, Zeynüddîn Merâgî, Cemâlüddîn bin Zahîre gibi zamanın büyük âlimlerinden icâzet (diploma) aldı. Ebî Amr kırâat şeklini Zerâtîtî’den okudu. Ahmed Senhâcî ve Bisâtî’den; fikıh, tefsir, hadis, nahiv, me’ânî, beyân, mantık ilimlerini öğrendi. Alâüddîn Buhârî’den çok istifade etti. Huzûrunda Telvih, Tavdîh gibi usûl-i fıkha dâir eserlerle, Hidâye adlı fikıh kitabını ve Şerh-ul-miftâh’ı okudu. Nizâmüddîn Sayrâmî’den mantık ve Mutavvel’in tamâmını okudu. Onun derslerine devamla, aklî ve naklî ilimleri öğrendi. Hanefi mezhebine geçmeden önce, Hidâye’yi okudu. Şümünnî 834 (m. 1480) senesinde Mâliki mezhebinden Hanefî mezhebine geçti. Arabi ilimleri; Şemsüddîn Şatnûfi, Şemsüddîn Acîmî’den, kelâm ilmini; Cânbekiyye Medresesi müderrisi İbn-i Hıdır Şah Rûmi’den, tıb ilmini; Şemsüddîn Muhammed Bilâderî’den öğrendi. Arûz, kâfiye, ferâiz, matematik, astronomi ilimlerini de tahsil etti. Büyük bir âlim oldu.
Şümünnî’den çok kimseler ilim öğrendi. Dersini dinlemek için meclisine koştular. Esyûtî, Sehâvi ve başka âlimler de dersini dinlediler. Şümünnî; zâhid, iffetli, mütevâzî, ahlâkı güzel, hâfızası kuvvetli bir zât idi. Herkesle görüşmezdi. Her mes’ele hakkında fetvâ vermezdi. Kendisine kadılık teklif edildiginde, kabul etmedi. “Bu sebble Allahü teâlânın huzurunda ne cevap verirsin?” dediler. O da; “Allahü teâlâ bir cevap kapısı açar” buyurdu. Kendisine verilen hediyeleri kabul etmezdi.
Şümünnî çok eser yazdı. Eserlerinden ba’zıları şunlardır 1- Menhec-ül-mesâlik ilâ Elfiyei İbn-i Mâlik (Nahiv ilmine dâir), 2- Evfâk-ul-mesâlik li te’ diyet-il-menâsik, 3- Kemâl-üd-dirâye fî şerh-ın-Nikâye (Fıkıh ilmine dâir), 4-Şerhu nazmı nuhbet-il-ûkıh. fî mustalah ehl-il-eaer fî ulûm-il-hadîs, 5-Menzîl-ül-hafâ an elfâz-iş-Şifâ fis-Sirâtî.
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-2. sh. 149
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-2, sh. 174
3) Şezerât-üz-zeheb cild-7, sh. 313
4) Bugyet-ül-vüât cild-1, sh. 375
5) El-A’lâm cild-1. sh. 872
6) Keşf-üz-zünûn cild-1. sh. 152, 202. cild-2, sh. 1054, 1935, 1971
